๓๑ นิทาน
เรื่อง พญาลิงใหญ่ตายเพื่อลิงเล็ก
๐ มีนิทานชาดกท่านยกมา พระศาสดาทรงเล่าแก่เหล่าสงฆ์
ว่าคร้ังหนึ่งนานสุดพระพุทธองค์ เกิดในพงไพรพนาเป็นวานร
เป็นลิงกังมีกำลังอันเก่งกล้า เป็นหัวหน้าลิงไพรในสิงขร
บริวารนับหมื่นดื่นดงดอน เขตนครพาราณสีทุกวี่วัน
อยู่ริมฝั่งคงคามหานที อันเต็มปรี่หลั่งไหลแต่ไพรสัณฑ์
มีมะม่วงต้นใหญ่ในไพรวัน มีผลอันตระการอาหารลิง
เมื่อพระเจ้าพรหมทัตประพาศป่า ล่องแม่น้ำคงคาขึ้นตลิ่ง
ทรงประทับพลับพลาน่าพักพิง หยุดประวิงเวลาในป่าดง
ได้ยินเสียงลิงร้องอยู่ก้องไพร หนวกโสตไปด้วยเสียงสำเนียงหลง
อำมาตย์ยิงลิงไพรด้วยใจจง ลิงตายลงหลายตัวจึงกลัวภัย
พญาลิงโพธิสัตว์รีบจัดการ ให้บริวารหนีพ้นไปจนได้
เอาเชือกผูกเอวข้ามแม่น้ำไป มือเหนี่ยวไม้้ฝั่งโน้นนอนโยนตัว
ให้ลิงข้ามหัวตนไปพ้นฝั่ง จนกระทั่งสุดท้ายมิใช่ชั่ว
มีเจ้าลิงนักเลงไม่เกรงกลัว อยากเป็นหัวหน้าลิงมันนิ่งทน
เห็นคร้ังนี้มีโอกาสพิฆาตฆ่า ลิงหัวหน้าให้ตายมุ่งหมายผล
จึงกระโจนลงไปในสายชล กระทืบบนอุราพญาลิง
พญาลิงจมน้ำลงดำผุด จึงม้วยมุดหมดลมลงจมดิ่ง
เพราะช่วยลิงเล็กให้พ้นภัยจริง ไม่โดนยิงจนม้วยด้วยธนู
แต่ตนต้องมาตายวายชีวาตม์ เพราะอาฆาตลิงรองคอยจ้องอยู่
เพื่อจะเป็นหัวโจกให้โลกรู้ ว่าตัวกูหัวหน้าเหล่าวานร
พระเทวทัตมิใช่สมัยนี้ เคยมุ่งร้าหมายชีวีเรามาก่อน
จึงกลิ้งหินทับเอาเมื่อเราจร ไม่่ม้วยมรณ์ด้วยกลของคนพาล
ตถาคตไม่ตายวายชีวาตม์ ด้วยอาฆาตพยาบาทเข้าจองผลาญ
ตถาคตจะถึงซึงนิพพาน เมื่อถึงกาลกำหนดไว้หมดแล้ว
ตถาคตทรงเล่าแก่เหล่าสงฆ์ เมื่อคนร้ายหมายปลงพระชนม์แก้ว
ถึงแปดคร้ังเก่าทีไม่วี่แวว ล้วนคลาดแคล้วโพยภัยไปทุกที
เจ้าลิงพาลก็ตายในสายน้ำ เพราะทำกรรมอาจอุกแก่ลูกพี่
กรรมพระเทวทัตในบัดนี้ จะถึงที่ตายพลันเห็นทันตา
ต่อแต่นั้นไม่นานเจ้าพาลพระ ยิ่งเกะกะไม่เกรงอวดเก่งกล้า
เสนอญัตติห้าอย่างอวดอ้างมา ไม่ฉันปลาฉันเนื้อไม่เชื่อใคร
พระศาสดาอาจารย์ทรงค้านขัด ไม่อนุมัติก็โกรธพิโรธใหญ่
พาพระสงฆ์รุ่นเยาว์เข้าในไพร แยกออกไปสังฆเภทเกิดเหตุการณ์
พระโมคคัลาน์ไปเทศน์ถึงเหตุผล พระทศพลไม่เห็นเป็นแก่นสาร
ในญัตติทีว่าห้าประการ พากลับมาหาอาจารย์หลายร้อยคน
พระโกกิลาว่าโง่โตเสียเปล่า ปล่อยให้เขามาแสดงแจ้งเหตุผล
เอาคนไปไม่น้อยนับร้อยคน เพราะโง่เง่าเฉาฉงนจึงจนใจ
จึงขึ้นเข่าลงศอกเสียกลอกหัว พระเทวทัตหวาดกลัวหาสู้ไม่
ถึงรากเลือดลงแดงสิ้นแรงไป จึงคิดไปขอขมาพระอาจารย์
เขาหามไปไม่ถึงแค่บึงใหญ่ จะลงไปอาบน้ำลำละหาน
ธรณีสูบสิ้นจมดินดาน ลงนรกานต์ใต้พื้นนับหมื่นปี
เมื่อจะจมธรณีท่วมศรีษะ ร้องว่าพระจอมบดินทร์ชินสีห์
ลุกขอถวายลูกคางของร่างนี้ พระจงมีเจโตอโหสิกรรม
ฝ่ายพระพุทธองค์ก็ทรงตรัส ว่าเทวทัตจักตกนรกต่ำ
ได้รับทุกข์ทรมานเนิ่นนานล้ำ เพราะบาปทำร้ายพระตถาคต
แต่บุญที่ถวายร่างกายตน เมื่อยามพ้นนรกานต์นานกำหนด
จะได้บวชเป็นสงฆ์ดำรงพรต ชื่อปรากฎว่าพระหนุมาน
ได้เป็นพระปัจเจกโพธิ์สันโดษเดี่ยว เดินท่องเที่ยวพงไพรสุดไพศาล
ในยุคอันสิ้นสุดพุทธกาล เข้่านิพพานโดดเดี่ยวองค์เดียวดาย ฯ (๔๐ คำ)
๑๕ มกราคม ๒๕๓๓ฃ
เจโตอโหสิกรรม คือ รู้แจ้งเจตนาของพระเทวทัตว่า รู้สำนึกผิดแล้ว ร้องถวายลูกคาง
ค้างอยู่บนธรณีแล้วทรงให้อโหสิกรรม ก่อนที่จะจมมิดลงไป
หนุมาน คือนามพระเทวทัต เมื่อพ้นจกานรกแล้ว มาบวชเป็นพระปัจเจกโพธิ์(พระอรหันต์)
ที่ตรัสรู้ธรรมองค์เดียว สอนใครไม่่ได้ ในสมัยว่างพระพุทธศาสนา พุทธันดร (สิ้นสุดพระพุทธศาสนา)
ปัจเจกโพธิ์ คือ ปัจจะ บวก เอก บวก โพธิ์ แปลว่า บรรลุพระโพธิญาณด้วยตนเองคนเดียว แต่สอนใครไม่ได้ พระปัจเจกโพธิ จะอุบ้ติในยุค พุทธันดร (สิ้นพทุธศาสนาแล้ว)
หนุมาน แปลว่า มีลูกคาง เกิดจกบุญที่ถวายลูกคางที่ค้างอยู่บนดินในวินาทีสุดท้ายก่อนจมดินในวินาทีสุดท้ายก่อนจมดินไปหมดตัว
นรกานต์ (นรก + อันต์) แปลว่า สุดนรก คือ อยู่ลึกที่สุด
พาพระสงฆ์รุ่นเยาว์เข้าในไพร แยกออกไปสังฆเภทเกิดเหตุการณ์
พระโมคคัลาน์ไปเทศน์ถึงเหตุผล พระทศพลไม่เห็นเป็นแก่นสาร
ในญัตติทีว่าห้าประการ พากลับมาหาอาจารย์หลายร้อยคน
พระโกกิลาว่าโง่โตเสียเปล่า ปล่อยให้เขามาแสดงแจ้งเหตุผล
เอาคนไปไม่น้อยนับร้อยคน เพราะโง่เง่าเฉาฉงนจึงจนใจ
จึงขึ้นเข่าลงศอกเสียกลอกหัว พระเทวทัตหวาดกลัวหาสู้ไม่
ถึงรากเลือดลงแดงสิ้นแรงไป จึงคิดไปขอขมาพระอาจารย์
เขาหามไปไม่ถึงแค่บึงใหญ่ จะลงไปอาบน้ำลำละหาน
ธรณีสูบสิ้นจมดินดาน ลงนรกานต์ใต้พื้นนับหมื่นปี
เมื่อจะจมธรณีท่วมศรีษะ ร้องว่าพระจอมบดินทร์ชินสีห์
ลุกขอถวายลูกคางของร่างนี้ พระจงมีเจโตอโหสิกรรม
ฝ่ายพระพุทธองค์ก็ทรงตรัส ว่าเทวทัตจักตกนรกต่ำ
ได้รับทุกข์ทรมานเนิ่นนานล้ำ เพราะบาปทำร้ายพระตถาคต
แต่บุญที่ถวายร่างกายตน เมื่อยามพ้นนรกานต์นานกำหนด
จะได้บวชเป็นสงฆ์ดำรงพรต ชื่อปรากฎว่าพระหนุมาน
ได้เป็นพระปัจเจกโพธิ์สันโดษเดี่ยว เดินท่องเที่ยวพงไพรสุดไพศาล
ในยุคอันสิ้นสุดพุทธกาล เข้่านิพพานโดดเดี่ยวองค์เดียวดาย ฯ (๔๐ คำ)
๑๕ มกราคม ๒๕๓๓ฃ
เจโตอโหสิกรรม คือ รู้แจ้งเจตนาของพระเทวทัตว่า รู้สำนึกผิดแล้ว ร้องถวายลูกคาง
ค้างอยู่บนธรณีแล้วทรงให้อโหสิกรรม ก่อนที่จะจมมิดลงไป
หนุมาน คือนามพระเทวทัต เมื่อพ้นจกานรกแล้ว มาบวชเป็นพระปัจเจกโพธิ์(พระอรหันต์)
ที่ตรัสรู้ธรรมองค์เดียว สอนใครไม่่ได้ ในสมัยว่างพระพุทธศาสนา พุทธันดร (สิ้นสุดพระพุทธศาสนา)
ปัจเจกโพธิ์ คือ ปัจจะ บวก เอก บวก โพธิ์ แปลว่า บรรลุพระโพธิญาณด้วยตนเองคนเดียว แต่สอนใครไม่ได้ พระปัจเจกโพธิ จะอุบ้ติในยุค พุทธันดร (สิ้นพทุธศาสนาแล้ว)
หนุมาน แปลว่า มีลูกคาง เกิดจกบุญที่ถวายลูกคางที่ค้างอยู่บนดินในวินาทีสุดท้ายก่อนจมดินในวินาทีสุดท้ายก่อนจมดินไปหมดตัว
นรกานต์ (นรก + อันต์) แปลว่า สุดนรก คือ อยู่ลึกที่สุด